Aşı Yapma Nedenleri
Bitkilerde başarıyı yakalamak için yapılması gereken işlemlerden bir tanesi de, aşılamadır. Aşılama , fizyolojik yapıları birbirine benzeyen iki bitki parçasının kaynaşmasını sağlayarak tek bir bitki görünüşü verme sanatıdır.Aşılama zamanları bölgelerimize göre değişiklik göstermektedir,mesela ben Eskişehir de yaşıyorum.Bizim buralarda Sakarya Vadisi hariç genellikle erken ilkbahar mevsiminde yapılıyor.Aşı tipi olarak Yarma aşı ve Dilçikli aşıyı tercih ediyorum bana göre O aşılar daha kuvvetli kaynaşma sağlamaktadır
Aşılama işlemleri sadece meyve ağaçlarında uygulanmamaktadır biz çevremizde sadece bu çalışmaları gördüğümüz için yada duyduğumuz için,dayım Kestel /Bursa da iyi bir yetiştiricidir oralarda neler yapıldığını görseniz çok şaşırırsınız.Elimden Geldiğince yazılara kendi yorumumu katmaya çalışacağım yapılan çalışmalardan vidyolar ve fotoğraflarla destekleyeceğim ama yazılarda başka sitelerden kopyala yapıştır da olacak.
GÖZ AŞISI: Üzerinde bir göz veya tomurcuk bulunan (altında odunsu dokuyu içeren veya içermeyen) küçük bir kabuk parçasından alınan bir kalem kullanılarak yapılan aşılama yöntemine "Göz aşısı" veya "Tomurcuk aşısı" denir. Bu suretle bir bireyden çok sayıda aşı materyali alma olanağı vardır. Dolayısıyla bu metot kıymetli, nadide bireylerin üretilmesinde ekonomik ve amatörlerin de kolaylıkla uygulayabileceği bir aşı yöntemidir.
Göz aşısında kaynaşma da kuvvetli olduğundan aşıların en büyük zaafı olan rüzgar kırmalarına karşı en dayanıklı yöntemdir.
Genellikle göz aşıları, anacın aktif halde olduğu ve kabuğun odundan kolaylıkla ayrıldığı, gözün yani tomurcuğun iyi geliştiği aylarda yapılır.
Göz aşısında kaynaşma da kuvvetli olduğundan aşıların en büyük zaafı olan rüzgar kırmalarına karşı en dayanıklı yöntemdir.
Genellikle göz aşıları, anacın aktif halde olduğu ve kabuğun odundan kolaylıkla ayrıldığı, gözün yani tomurcuğun iyi geliştiği aylarda yapılır.
İKİYE AYRILIR :
DURGUN GÖZ AŞISI : Bu yöntem Temmuz ayından Eylül başına kadar olan periyotta yapılır. Ancak Anaçta büyüme halen durmamıştır. Aksi halde büyüme durmuş ise kabuk oduna sıkıca yapışmış demektir ve bu durumda artık göz aşısı yapılamaz.
Uyuyan göz aşısında gözler bitkinin dış tarafında bulunan kısa ve yavaş büyüyen sürgünler dışında, aynı yılın iyi oluşmuş ve olgunlaşmış kuvvetli gelişen sürgünlerinden alınır. Bunları aşının yapılacağı zaman almak gerekir. Göz kalemleri olarak sürgünün zayıf ve körpe olan üst kısımları değil sürgünün orta kısımlarından alınan özellikle yuvarlak ve şişkin olan çiçek tomurcukları dışında küçük ve sivri formlarıyla ayrılan yaprak tomurcukları kullanılmalıdır.
Bunlar kısa bir yaprak sapı kalacak şekilde sürgünlerin orta ve dip taraflarından ayrılır. Gözler 2-3 haftada kaynaşır ve aşı tutar. Şayet aşı yerindeki kabuk açık kahverengi veya yeşil olmayıp kabuk kararmaya yüz tutmuş ise ve yaprak sapı düşmeyip buruşarak ve karararak yerinde kalmış ise, aşının tutmadığı sonucuna varılır. Bu durumda büyüme henüz durmamış ise aşı hemen tekrarlanmalıdır. Ancak gözler aynı yıl içinde sürmezler, ertesi ilkbahara kadar olduğu gibi kalırlar. Normalde ilkbaharda anaç, sürmeye hazırlanan gözlerin hemen üstünden kesit yüzeyi aşının bulunduğu tarafın aksi yönüne doğru meyillice olmak üzere kesilir veya 10-15 cm koltuk kalacak biçimde kısaltılır. Bu durum gözün kuvvetli bir şekilde sürmesini sağlar. Bu arada anaçta uyuyan gözlerden oluşan yeni sürgünler de hemen başlangıçta uzaklaştırılmalıdır. Aksi halde bunlar kısa zamanda aşı gözünü devre dışı bırakır. İster sürgün göz aşıları ve isterse uyuyan gözde yapılan durgun göz aşıları olsun, göz aşıları çeşitli yöntemlerle yapılır. Aşının alındığı dönemde gözler sürgün vermezler aşı Temmuz ayından Eylül ayına kadar uygulanabilir.
Uyuyan göz aşısında gözler bitkinin dış tarafında bulunan kısa ve yavaş büyüyen sürgünler dışında, aynı yılın iyi oluşmuş ve olgunlaşmış kuvvetli gelişen sürgünlerinden alınır. Bunları aşının yapılacağı zaman almak gerekir. Göz kalemleri olarak sürgünün zayıf ve körpe olan üst kısımları değil sürgünün orta kısımlarından alınan özellikle yuvarlak ve şişkin olan çiçek tomurcukları dışında küçük ve sivri formlarıyla ayrılan yaprak tomurcukları kullanılmalıdır.
Bunlar kısa bir yaprak sapı kalacak şekilde sürgünlerin orta ve dip taraflarından ayrılır. Gözler 2-3 haftada kaynaşır ve aşı tutar. Şayet aşı yerindeki kabuk açık kahverengi veya yeşil olmayıp kabuk kararmaya yüz tutmuş ise ve yaprak sapı düşmeyip buruşarak ve karararak yerinde kalmış ise, aşının tutmadığı sonucuna varılır. Bu durumda büyüme henüz durmamış ise aşı hemen tekrarlanmalıdır. Ancak gözler aynı yıl içinde sürmezler, ertesi ilkbahara kadar olduğu gibi kalırlar. Normalde ilkbaharda anaç, sürmeye hazırlanan gözlerin hemen üstünden kesit yüzeyi aşının bulunduğu tarafın aksi yönüne doğru meyillice olmak üzere kesilir veya 10-15 cm koltuk kalacak biçimde kısaltılır. Bu durum gözün kuvvetli bir şekilde sürmesini sağlar. Bu arada anaçta uyuyan gözlerden oluşan yeni sürgünler de hemen başlangıçta uzaklaştırılmalıdır. Aksi halde bunlar kısa zamanda aşı gözünü devre dışı bırakır. İster sürgün göz aşıları ve isterse uyuyan gözde yapılan durgun göz aşıları olsun, göz aşıları çeşitli yöntemlerle yapılır. Aşının alındığı dönemde gözler sürgün vermezler aşı Temmuz ayından Eylül ayına kadar uygulanabilir.
SÜRGÜN GÖZ AŞISI : AŞI İKİYE AYRILIR Sürgün göz aşılarında anaca yerleştirilen göz, aşının yapıldığı yıl içinde sürgün verir. Bu aşılar "Erken sürgün göz aşıları" ve "geç sürgün göz aşıları" olmak üzere iki zamanda gerçekleştirilir. Göz aşıları; İlkbahar, Haziran ve sonbahar göz aşıları olarak ta tanımlanır.
Erken sürgün göz aşılarında kalem yani göz, tomurcuklarda henüz bir kabarma görülmeden yani göz latent halde iken alınır. Anacın ise aktif hale geçmiş olması gerekir. Bu aşılar ilkbaharda anaç gelişmeye ve özsu yürümeye başlayıp kabuk kolaylıkla ayrıldığında açık alanda yapılır. Aşı iki hafta içinde kaynaşır yani tutar, gözün kuvvetli sürmesi için anacın aşı noktasının üstündeki dalların kısmen veya tamamen kesilmesi gerekir. Ayrıca anacın aşı noktasının altında uyuyan gözlerden sürgün verenlerin de koparılıp uzaklaştırılması lazımdır. Bu suretle gücün büyük kısmı aşı gözünde toplanır.
Geç sürgün aşıları ise genellikle daha geç yani Haziran ayının ilk yarısında yapılır. Bu taktirde göz artık yeni oluşan sürgünler haline dönüşmüş ve her yaprak koltuğunun altında iyi gelişmiş tomurcuklara sahip olmuşlardır. Bu tomurcuklar aşı kalemi olarak kullanılır. Bu aşılarda yara hemen kapanır ve aşı iki hafta içinde tutar. Aşının tuttuğu yaprak sapının düşmesiyle anlaşılır. Göz Haziran'dan itibaren de bütün yaz büyümesine devam eder ve bitkinin yeni tacını oluşturur. Bu tür aşının bakımında daha itinalı olmak gerekir. Bunun için aşı gövde üzerinde yeteri kadar yükseğe takılmalı ve aşılamadan 3-4 gün sonra tepe, gözün 10-15 cm yukarısından kesilmelidir. Aşılamadan 10-15 gün sonra ise bu kesim gözün hemen üstüne kadar indirilir bu durum gözü büyümeye
zorlar, gözden oluşan sürgün büyüdükçe bu sürgün dışında kalan sürgün ve yapraklar uzaklaştırılır.
Erken sürgün göz aşılarında kalem yani göz, tomurcuklarda henüz bir kabarma görülmeden yani göz latent halde iken alınır. Anacın ise aktif hale geçmiş olması gerekir. Bu aşılar ilkbaharda anaç gelişmeye ve özsu yürümeye başlayıp kabuk kolaylıkla ayrıldığında açık alanda yapılır. Aşı iki hafta içinde kaynaşır yani tutar, gözün kuvvetli sürmesi için anacın aşı noktasının üstündeki dalların kısmen veya tamamen kesilmesi gerekir. Ayrıca anacın aşı noktasının altında uyuyan gözlerden sürgün verenlerin de koparılıp uzaklaştırılması lazımdır. Bu suretle gücün büyük kısmı aşı gözünde toplanır.
Geç sürgün aşıları ise genellikle daha geç yani Haziran ayının ilk yarısında yapılır. Bu taktirde göz artık yeni oluşan sürgünler haline dönüşmüş ve her yaprak koltuğunun altında iyi gelişmiş tomurcuklara sahip olmuşlardır. Bu tomurcuklar aşı kalemi olarak kullanılır. Bu aşılarda yara hemen kapanır ve aşı iki hafta içinde tutar. Aşının tuttuğu yaprak sapının düşmesiyle anlaşılır. Göz Haziran'dan itibaren de bütün yaz büyümesine devam eder ve bitkinin yeni tacını oluşturur. Bu tür aşının bakımında daha itinalı olmak gerekir. Bunun için aşı gövde üzerinde yeteri kadar yükseğe takılmalı ve aşılamadan 3-4 gün sonra tepe, gözün 10-15 cm yukarısından kesilmelidir. Aşılamadan 10-15 gün sonra ise bu kesim gözün hemen üstüne kadar indirilir bu durum gözü büyümeye
zorlar, gözden oluşan sürgün büyüdükçe bu sürgün dışında kalan sürgün ve yapraklar uzaklaştırılır.
ERKEN SÜRGÜN : Mart ve Nisan aylarında aşı yapılır.
GEÇ SÜRGÜN : Haziran ve Temmuz aylarında aşı yapılır.
T Aşısı (Kalkan Aşısı)
Bu aşı yöntemi göz aşıları arasında basit ve etkin oluşu dolayısıyla en çok bilinen ve en çok kullanılan bir yöntemdir. Özellikle güllerin ve birçok süs çalılarının üretilmesinde kullanılır. Aşı iyi gelişmiş ve vejetasyon devresi içinde su yürümüş, dolayısıyla kabuğun odundan kolaylıkla ayrıldığı devreyi (genellikle yaz başlangıcı veya ortası) yaşayan anaçlara yapılır.
Önce anaç üzerinde tercihen anacın alt tarafında (yerden 5-25 cm yükseklikte) iki nod arasında 2,5 cm kadar uzunlukta dikey bir kesim yapılır. Bunu T şeklini verecek şekilde üstten bir yatay kesim takip eder. iki kabuk dilimini kaldırmak için aşı çakısı hafifçe çevrilir. Sonra alttaki göz, gözün sadece yaprak sapı açıkta kalacak şekilde yukarıdan aşağı kabuk arasına sokulur ve lastik veya rafya ile bağlanır. Gözün büyük olduğu türlerde göz T yarığına oturtulamadığı için yarığın + şeklinde açılması daha uygun olur. Çok yağmurlu yerlerde yağmur sularının T yarığının üstünden içeri doğru girmemesi için T ters açılır.Buna "ters T aşısı" denmektedir.
Bağlama işleminde bağ olarak lastik tercih edilmelidir. Zira rafya gibi kesilmeye gerek duyulmadan aşı gelişince lastik kendiliğinden kopar. Aşı yaklaşık iki hafta içinde tutar. Anaç yaz sonunda veya sonbaharda aşının üstünden kesilerek uzaklaştırılır.
Yama göz aşısı
Kalın kabuklu bitkilerin çoğaltılmasında kullanılır. Aşının yapılması için en uygun zaman hızlı bir büyümenin olduğu ve bitkinin kabuğunun kolay ayrıldığı yaz sonlarıdır. Bu yöntemde anaçtan dikdörtgen şeklinde bir kabuk parçası kesilip çıkarılır ve yerine çoğaltılacak bitkiden üzerinde bir göz bulunan aynı büyüklük ve şekildeki bir kabuk parçası oturtulur.
Yongalı göz aşısı
Bu aşı, kabuğun odundan kolaylıkla ayrılmadığı zamanda yani aktif büyümeden önce veya bir büyüme duraklaması esnasında yapılır. Kertikli yan aşının göz aşısına uygulanmış bir şeklidir
BİRBİRLERİNE AŞI YAPILAN AĞAÇLAR
Bazı Meve Türlerinin Aşılanabileceği Anaçlar
Meyve Çeşidi Anaçları Aşı çeşitleri Büyüme durumu
Elma Yabani elma Göz-Kalem kuvvetli
Elma Klonal Göz-Kalem Bodur,orta,Kuvvetli
Armut Y.Armut Göz-Kalem Kuvvetli
Armut Ahlat Göz-Kalem Kuvvetli-Orta
Armut Ayva Göz-Kalem Bodur
Şeftali Şeftali Göz Kuvvetli
Şeftali Erik Göz Kuvvetli
Şeftali Badem Göz Orta
ImageŞeftali Zerdali Göz Orta
Erik Erik Göz-Kalem Kuvvetli
Erik Zerdali Göz Kuvvetli
Erik Badem Göz-Kalem Orta
Kiwi Kiwi Göz-Kalem Kuvvetli
Meyve Çeşidi Anaçları Aşı çeşitleri Büyüme durumu
Elma Yabani elma Göz-Kalem kuvvetli
Elma Klonal Göz-Kalem Bodur,orta,Kuvvetli
Armut Y.Armut Göz-Kalem Kuvvetli
Armut Ahlat Göz-Kalem Kuvvetli-Orta
Armut Ayva Göz-Kalem Bodur
Şeftali Şeftali Göz Kuvvetli
Şeftali Erik Göz Kuvvetli
Şeftali Badem Göz Orta
ImageŞeftali Zerdali Göz Orta
Erik Erik Göz-Kalem Kuvvetli
Erik Zerdali Göz Kuvvetli
Erik Badem Göz-Kalem Orta
Kiwi Kiwi Göz-Kalem Kuvvetli
